Allergenen risicoberekening (VITAL)

Een risicobeoordeling van kruisbesmetting met allergenen wordt uitgevoerd om te bepalen of een waarschuwing voor mogelijke kruisbesmetting nodig is of niet. Een dergelijke waarschuwing wordt Precautionary Allergen Labelling (PAL) genoemd. Met een kwantitatieve risicobeoordeling (in het Engels Quantitative Risk Assessment of kortweg QRA) worden deze risico's berekend en vergeleken met veilige grenzen. Als de veilige grens overschreden wordt, wordt wel een PAL gebruikt (bijv. "kan xx bevatten") en daaronder niet.

Allergenenrisicobeoordelingen worden internationaal steeds meer toegepast en is met ingang van 1-1-2026 een wettelijke verplichting in Nederland. 

Wat is een VITAL berekening?

VITAL, van het Australische Allergen Bureau, is een voorbeeld van een kwantitatieve risicobeoordeling. Bij een kwantitatieve risicobeoordeling wordt de totale hoeveelheid allergeen eiwit dat door kruisbesmetting in een product aanwezig kan zijn, vergeleken met een veilige grens. Boven deze grens vormt kruisbesmetting met het allergeen een risico op ernstige allergische reacties. Alleen bij een risico wordt een waarschuwing (PAL) op het etiket gebruikt.

QRA berekening en rekentools

Met een QRA wordt uitgerekend wat de maximale concentratie van een allergeen in het product kan zijn als besmetting optreedt. Deze concentratie kan vervolgens getoetst worden tegen de veilige concentratie, ook wel actiegrens genoemd. Als de concentratie onder de actiegrens blijft, is géén waarschuwing op het etiket nodig. Daarboven is er een risico voor de allergische consument en zal wel een waarschuwing geplaatst moeten worden. De veilige grenzen (zie onder) zijn wetenschappelijk onderbouwd.

Kruisbesmetting kan zowel optreden in het eigen productieproces als bij de leverancier van de ingrediënten (? in de allergenenlijst van een grondstofspecificatie). Beide besmettingsroutes moeten berekend en vervolgens bij elkaar opgeteld worden.

Onze ervaring leert dat een gestructureerde rekentool de kans op rekenfouten aanzienlijk verkleint. Er zijn meerdere rekentools in omloop, maar er zijn slechts enkele gevalideerde tools beschikbaar:

1. Allergen Risk Calculator (Excel) van Allergenen Consultancy

Deze rekentool is ontwikkeld door Allergenen Consultancy. Deze wordt verstrekt bij advies op locatie en bij de QRA/VITAL training en kan daarna een half jaar kosteloos gebruikt worden. Met deze Calculator kan een risicobeoordeling uitgevoerd worden van kruisbesmetting voor alle veertien wettelijke allergenen. Met deze tool kan kruisbesmetting uit grondstoffen en uit het eigen proces berekend worden. Zowel puntbesmetting als homogene besmetting kan worden berekend.
De berekende kruisbesmetting wordt vergeleken met verschillende sets van veilige grenzen, namelijk die van Nederland (VWS), België (FAVV) waarden, VITAL 4.0 (ED05) en FAO/WHO. Voor bedrijven die bij eerdere training of advies al de Calculator hebben ontvangen, is het mogelijk om tegen een kleine jaarlijkse vergoeding een updateservice af te sluiten. Jaarlijks zal dan automatisch een nieuwe licentie toegestuurd worden, evenals nieuwe versies van deze rekentool.

Allergen Risk Calculator

2. VITAL Online van het Allergen Bureau

VITAL Online is een online tool van het Allergen Bureau. Er kan een maand- of jaarabonnement worden afgesloten voor gebruik van deze tool. Bij gebruik van deze tool is het belangrijk te weten dat er enkele verschillen zijn ten opzichte van het Nederlandse en Belgische beleid. Deze verschillen zijn:

• • Sulfiet is niet opgenomen in de tool.
  • Puntbesmetting kan niet berekend wordt. Dit zal handmatig gedaan moeten worden.
  • De Nederlandse en Belgische referentiedosissen wijken voor een paar allergenen af die van VITAL (mosterd, lupine en soja).

Aanpak allergenen risicoberekening

Veilige grenzen (reference dose)

De basis van een allergenenrisicobeoordeling zijn wetenschappelijk onderbouwde reference doses. Een referentie-dosis is de veilige hoeveelheid eiwit van een allergeen voor consumenten met die allergie. Beperkte milde reacties kunnen voorkomen bij een minderheid van de consumenten, maar de kans op ernstige reacties is verwaarloosbaar.

Door de Nederlandse overheid zijn referentie-dosissen vastgesteld op basis van de adviezen van FAO/WHO (ED05). De ED05-keuze wordt beschouwd als de optimale balans tussen veiligheid en het vermijden van onnodige beperking van de voedselkeuze door overmatig gebruik van een PAL. Er zijn geen landen die de ED01 voorgeschreven hebben.
De meeste landen binnen Europa die veilige grenzen voor allergenen hebben vastgesteld hanteren ook de ED05 waarden, maar er zijn verschillen. 

Consumptiegrootte

Met een kwantitatieve risicoberekening kunnen actiegrenzen in een product berekend worden. Hiervoor is het nodig om een passende consumptiegrootte voor elk(e) product(groep) vast te stellen. Dit is over het algemeen niet de portiegrootte van het product. In het Richtlijnendocument en de Allergen Risk Calculator wordt uitgelegd hoe een passende consumptiegrootte wordt vastgesteld.

Training of advies nodig?

Allergenen Consultancy is officieel trainingspartner van Allergen Bureau en zelfs de eerste in Europa! Op basis van onze jarenlange ervaring kunnen wij behulpzaam zijn bij het toepassen van drempelwaarden en het berekenen van kruisbesmettingsrisico's. Met de training risicoberekening kruisbesmetting allergenen (VITAL) wordt geoefend met het toepassen en berekenen van drempelwaarden en ga je er zelfstandig mee aan de slag. De training wordt in verschillende vormen gegeven: klassikaal, web-based of in-company. Ook is het mogelijk om deze training in het Engels te volgen. Uiteraard kunnen wij ook een QRA opstellen. Dan doorlopen we alle stappen van de QRA aan de hand van de eigen bedrijfsgegevens en vullen we gezamenlijk de rekentool in.

Contact opnemenInschrijven training allergenen risicoberekening